Angela Davis, feminista negra, menciona que no hay un tipo de conocimiento femenino o negro, pero sí personas negras, mujeres, personas de diversidades sexogenéricas, –y en nuestro caso– personas y mujeres de pueblos y nacionalidades que tenemos la capacidad de ser conscientes de los sistemas de poder hegemónicos porque nos generan daño. Nombrar estos sistemas significa poder ver la ruleta de opresiones por raza, clase, género, territorio, edad, lengua, etc. El feminismo es interseccional y antirracista si viene acompañado de este análisis. Las personas que integran esta lucha son sujetos políticos que proponen sus conocimientos a partir de sus experiencias en el cuerpo. Esto sería el feminismo más integral y holístico que da frente a todas las formas de opresión y que propone filosofías de vida.

El feminismo interseccional y holístico es la lucha por los derechos, por el bien común y se lleva bien con la filosofía de vida del Alli Kawsay que las personas de pueblos y nacionalidades estamos pensando-haciendo-aprendiendo-replanteando en casa, en la tierra, en los diversos espacios que ocupamos, en la búsqueda por el pakta kana o equilibrio de vida mientras resolvemos un llaki-problema-opresiones. Esta búsqueda es por la creencia firme de vida en convivencia con el yo-naturaleza-colectivo de manera integral.

Ambos pensamientos tienen un mismo fin, luchar contra la opresión, proponer formas de vida saludables. Ambos pueden caminar juntos, dialogar; depende de los sujetos políticos que lo enuncian, de los cuerpos, experiencias de vida, comunidad, etc. que se enuncie.

Para mí ha sido importante lo teórico-práctico. Conocer el feminismo teórico es una cuestión de privilegios y acceso a derechos/oportunidades educativas. Caminar como sujetos políticos dentro del ayllu y fuera de ello. Respetando las sabidurías, discerniendo aquello que llamamos ancestral, nombrando lo oculto/llaki y todas las formas de opresión, reconociendo nuestras prácticas feministas desde el Alli Kawsay. Reconociendo un feminismo desde lo práctico para teorizar.

Las mujeres kichwas somos sujetos políticos que conocemos las historias de resistencia, las vulneraciones existentes, mientras cuidamos, accionamos desde el Alli Kawsay, también generamos pensamientos, prácticas feministas. Nosotras tenemos mucho que enseñar y aportar a los feminismos interseccionales, a los de cuello blanco y demás. Hay conceptos y herramientas teóricas del campo de estudio del feminismo que sirven para pensar dentro del ayllu y reinventar, crear, analizar, cuestionar, reorganizar –en viceversa– pero hay otros que enseñarle y darle la mano para hacer del conocimiento plural con mayor poder situado para nosotras, todas.

Hoy en día las mujeres de pueblos y nacionalidades que nos asumimos feministas tenemos espacios de enunciación muy diversos, experiencias vitales diversas, diferentes caminos recorridos y de acceso a oportunidades, pero a todas nos atraviesa la cuestión de raza, género, idioma, etc. Es muy necesario crear espacios de diálogo, enunciarlo, criticarlo, construirlo, aterrizarlo. (O)

Versión en kichwa

Feminismo imasha aparin Sumak Kawsaywan

Angela Davis mamami hatun yuyak yana warmi feminista kan. Kay allpa pachapika mana yana yuyay, warmi yuyayka tiyanchu ninmi. Ashtawankarin tiyanmi mayhan – yana kashpa, runa kashpa, runa warmi kashpa, shuk shuk sami runakuna kashpa– llakita paykuna kawsashpa niy ushan, imasha kawsashkamanta kashnami alli kawsayka kana nishpa mushuk yuyaykunata wichachiy ushankami nin. Ñukanchiktaka runa nishpa, kullkita mana charin nishpa, runa warmi nishpa, shuk karu ayllullaktamanta nishpa, runa shimita riman nishpa, kayka yapa wawa, yapa paya nishpa imashamanpash llakichin. Tukuy kaykuna imashina ñukanchikta llakichihukta rikuy ushashpaka yaypi kashpa rimay usharinka. Kashna shukun shukun tukuy tiyashka llakikunata paskachishpa rikuy ushana yuyaytami karan feminismo interseccional antirracista. Mayhan kashna llakikunata riksisk, yaypi kashpa purihushpaka sujeto político runami kanka, rimaytapash, yuyaytapash, ima ruranatapash kutichik/rurak runami kanka. Shina tukuy llakita tukuchishpa kawsayta allichina yuyaymi kan feminismo holístico, chaymi tukuyta ukllana sumak yuyay.

Tukuy kawsaykuna alli kachun, tukuykuna kamachinakuykunata charichun yuyaymi kan kay feminismo interseccional holístico yachaykuna. Kay yuyayka runakunapa Alli Kawsana yachaywanpash alli aparin. Kay yuyaytaka ñukanchik ñukanchik wasimanta, allpamanta, maypi kashkamanta yachahushpa-yachahunahunchikra-kutin yuyarishpapash wasichinahunchikra pakta kawsayta tarinkapak, llakita hampishpa purinahunchik tukuymanta kay allpa pachapi tukuy pachapi alli kawsankapak.

Ishkantin hatun yachaykunami chay ñanmanllata chayankapak munanahun, llakita anchuchishpa, alli sumak kawsanalla kawsayta charinkapak. Ishkantin yachaykuna pakta puritapash ushanmi, pakta rimaytapash ushanmi. Chayta rurankapakka maymanta mutsuririnka pillatak rimahun, maymantalla rimahun, imalla kawsashkatatak nihun, ima shimipita nihun, mayhan llaktamantatak nihun. Chay yuyayka shukpa shukpa kikin yuyaymmi kanka.

Kayta rimay ushankapakka ninan alli kashka yuyaykunata killkakatishpapash yachahushpa, ruraypipash yachahushpa. Feminismo yuyaytaka yachana ukukunapipash killkakatirkani, chayta ruray ushayka shuk privilegio laya kan ñukanchik runa warmikunapaka. Mana tukuylla chayta ruray usharinchu mana tukuylla runa warmikuna yachana ukuman yayuy usharinkachu. Shinami yaypi hapishkani imasha tukuy kikin kay ninan yachay kan, chaytami yuyaysapa runa ninchik sujeto político ninchik, shinami ayllu ukupipash kanchamanpash ñukanchik yuyayta sapiyachinchik ñuknchik ñawpa yachaykunata huyashpa, mayhan punta llakichik yuyaykunataka shushushpa, kunankaman tiyak llakikunamanta rimashpa, imashalla ñukanchik warmikunapash Alli Kawsankapak rurana ushaykunata charinchik nishpa. Imasha yachachishka ñawpakkuna, ruraykunapi rikushpa rimay ushankapak, shina maki ruraytin katishpallami runa laya feminismo yuyaytaka ruraymanta rimay usharinka.

Ñukachik kichwa warmikunaka sujetos políticos kanchik. Ñukanchik ñawpa pachakunapi hatariykunata riksinchik, imashalla llakichishkatapash riksinchik, kunankaman punchan punchan warmikunaka shukkunatapash kamashpantin kanchik, Alli Kawsayta munaymanta tukuy ruraykunawan kanchik, chay sinchi ruraykuna, huyaywan, warmikunamanta ruraykunami kan prácticas feministas. Ashtakatapachami feminismos interseccionales yuyayta, yurak warmikunapa yuyayunata, shuk shuk ukukunata yachachinata charinchik. Ashtakami pakta pakta tiyarishpa yachahuna tiyan, shinallatak tukuyllakunaman sumak yachaykunata wiñachinapash tiyan.

Kunanpi runa warmikunapashmifeministas kanchik nishpa katinahunchik, mana tukuylla kanchu shinapash tiyanchikmi. Tukuyllamanta shuk shuk ñanta shamushka warmikuna kanchik shinapash tuparishkanchik imalla llakikuna, chayllata llakikuna ñukanchikta, ñukanchik ñañakunata, ayllukunata nanachihukpi pakta shayarinkapak. Shina ashtawan tantanahuna kanchik, kaymanta pakta yachahunkapak, rimarinkapak, kay yuyaykuna ñukanchik kawsaytallata yanapachun.