Si alguien va a la comunidad de Peguche o al barrio Punyaro en Otavalo y pregunta por Alfonso Cachiguango o Humberto Cotacachi, los consultados pensarán varias veces y algunos seguramente dirán que no saben quiénes son. En cambio, si preguntan por Tayta Quipus el Tío o Tayta Cachiguango, la respuesta será inmediata y dirán así era de que me pregunte, cómo no voy a conocerles si son mis amigos, mis panas, gracias a ellos yo también soy músico.

Tayta Alfonso Cachiguango, cantautor, intérprete, es un músico innato que seguramente en su momento fue bendecido por Tunwak y Tuwamari, diosa y dios de la música. A esto se suman su dedicación, su disciplina en la investigación de la música kichwa. Similar es el caso de Tayta Quipus el Tío, cantautor, arreglista, cuya voz ha logrado sembrarse en la memoria de nuestras comunidades; en ambos casos, su aporte a nivel local, nacional e internacional es muy significativo.

No he querido hablar en pasado porque, si bien su presencia material ya no está con nosotros, sus creaciones, sus grabaciones, su manera de ser, sus palabras con seguridad sí lo están. Además, a todos nos consta que, en su momento, sus presentaciones, sus acciones, las reuniones en el local de Tayta Llunku motivaron a varias generaciones a hacerse músicos, a aprender a tocar los instrumentos de percusión o de cuerda. Según la tradición kichwa, sus espíritus se convertirán en kinti (colibrí), en wirakchuro o en algún elemento musical de la Madre Tierra y llegarán a seguir cantando en nuestras casas.

Tayta Wakra, Tayta Quipus Tio runa

Maykanpash, paykunapak comunakunaman rishpa, Tayta Alfonso Cachiguango, Tayta Humerto Cotacachi, shutikunawan maskashpaka, mana pipash riksinchichu ninkami, ranti kutin, Tayta Wakrata, Tayta Quipus Cotacachi, Tio mashita maskanakunchik nishpaka, ah, ña, kallarimanta shina tapuwankimanka, paykunawanka, mashipuramari kanchik, ñukapash paykunamantamari kunanwika, takikmi kani, propio grupo charini nishpa, kutichinkunami.

Tayta Alfonso Cachiguangoka, wacharishkamanta takik, mashimi kan, payka, wacharishkamanta chay samaywan wacharishkamiyarin, shina, allipacha tukatur kankapakka, Tullwak, Tuwamari achilltaytakunami paytaka bendiciashkankami, shinallatak, allí llamkatur kaymantapash, shina allí takitur runami kan; shinallatak, Tayta Quipus Cotacachi, Tio, mashika, paypash sumak takitur runami kan, yapalla allí kaymantallata, paypak takikunaka, llaktayukkunapak shunkupi, tarpushka kawsanmi; shina, kay ishkay sumak takitur runakunaka, tukuy mama llaktakunapi riksirishkakunami kan.Kay killkaypika, mana yallishka pachapi rimanata munashkanichu, imashpa, paykunapak rurashkakunataka tukuylla riksinchik, tukuyllata uyashpa katishunmi; shinallatak paykunapak presentacionkuna, paykunapak kawsayllata, Tayta Llunku wasipi rurashka tantanakuykunapika, malta wamprakuna, paykunata uyaymantallata, paykunawan pakta, takikmantallata, paykunapash, takinamanta tantanakuykunata wiñachishkami. Kunanwika, kintipichari, Wirakchurupichari, paykunaka tikrankami, shina, ñukanchikunapak wasikunapi takishpa takinkami. (O)